Wykłady

Historia Herbu Sopotu – wykład prof Beaty Możejko

Zapraszamy, 23 maja o godz. 17.00, na wykład prof Beaty Możejko “Historia Herbu Sopotu”.

8 października 1901 roku Sopot uzyskał prawa miejskie. Tego dnia wydany został cesarski dekret zezwalający ma podjęcie czynności nadania praw miejskich. W dniu 1 kwietnia 1902 roku zebrały się na pierwszym posiedzeniu władze miasta. Przyznanie Herbu Sopotowi nastąpiło natomiast 17 lutego 1904 roku. Herb miastu nadał cesarz Niemiec Wilhelm II. Najstarszy zachowany w Sopocie wizerunek herbu znajduje się nad wejściem do Zakładu Balneologicznego.

Spotkanie z Michałem Ślubowskim

Na kolejnym spotkaniu z cyklu Bliżej Historii porozmawiamy z historykiem i gedanistą, Michałem Ślubowskim. Po niezwykle popularnych “Czarownicach, mieszczkach, pokutnicach” Michał Ślubowski powraca z kolejną częścią gdańskich herstorii z książką “Proszarki, celebrytki, święte”. Spotkanie poprowadzi: Dagny Kurdwanowska
O książce (ze strony wydawcy):
Bohaterkami tej książki są gdańszczanki. Niektóre z nich znamy z imienia i nazwiska, jak Annę Renatę Breyne, Almę Richter czy Johannę Schopenhauer. Inne możemy poznać jedynie zbiorowo jako członkinie grup społecznych: zakonnic, służących, proszarek czy położnych.
Obok mieszkanek Gdańska bohaterkami książki są również wybitne postaci swoich czasów, które gościły w mieście: angielska mistyczka Margery Kempe, niemiecka aktorka Karoline Bauer, kilka polskich królowych, pruska królowa Luiza. Oficjalnie nie sprawowały władzy i nie mogły samodzielnie decydować o swoim losie, ale ich wpływ na politykę, kulturę czy religię jest bezsprzeczny.
Dzięki książce Proszarki, celebrytki i święte historia Gdańska po raz kolejny zostaje uzupełniona o perspektywę herstoryczną.

Spotkanie z cyklu Bliżej Historii z Maciejem Henem

Zapraszamy na kolejne spotkanie z cyklu Bliżej Historii. Tym razem Dagny Kurdwanowska porozmawia z Maciejem Henem o jego najnowszej powieści “Segretario”. Spotkanie odbędzie się 20 kwietnia o godz. 18.00
O książce “Segretario” (Wydawnictwo Literackie)
Autor fenomenalnej Solfatary powraca w daleką przeszłość!
Awanturnicze losy dwojga cudzoziemców w fascynującym, wielokulturowym Krakowie końca XV wieku.
Gredechin Specht z Heidelbergu, by spełnić ambitne marzenia i móc zdobywać wiedzę, decyduje się na ryzykowny krok. Mając 14 lat, wyrusza na podbój świata w chłopięcym przebraniu, jako Georg Starkfaust. Po dwóch latach wędrówek po Europie, swoje miejsce odnajduje w Krakowie, na stancji u Filipa Kallimacha, włoskiego poety i polityka, zasłużonego doradcy Kazimierza Jagiellończyka, a po jego śmierci – Jana Olbrachta.
Już jako student(ka) medycyny na Akademii Krakowskiej, Gredechin regularnie pisuje do swojej przyjaciółki z dzieciństwa, Enneleyn. Zawierza jej swoje największe tajemnice, opowiada o problemach codzienności w męskich szatach i o dramatycznych wydarzeniach, których jest świadkiem, a nierzadko i uczestniczką. Opisuje życie studentów Akademii oraz społeczności żydowskiej. W swoich listach nie przemilcza również kontrowersyjnych i intrygujących faktów z życia swojego mistrza Kallimacha – począwszy od jego szalonej młodości w Rzymie, zakończonej udziałem w spisku na życie papieża Pawła II, i ucieczki przed pościgiem przez pół Europy, aż po bezpieczną przystań w Krakowie i perypetie miłosne w Toruniu.
Segretario to porywająca, pełna współczesnych odniesień historia o przekraczaniu granic i binarnych podziałów.

Wykład ”O Elise Püttner (nie)znanej sopociance…”

Zapraszamy 18 kwietnia na godz. 18.00 na wykład dr Janusza Mossakowskiego pt.”O Elise Püttner (nie)znanej sopociance – w setną rocznicę śmierci”.
Johanna Augustina Else Püttner (5 VIII 1839 Gdańsk – 14 VI 1923 Sopot), pisarka. Wykształcenie uzyskała w prywatnych wyższych żeńskich szkołach średnich w Gdańsku i Toruniu. W latach 1859-1860 pracowała jako opiekunka do dzieci (Erzieherin) u rodziny lekarskiej w Turyngii, następnie mieszkała kolejno w Berlinie i Gdańsku, ucząc się języka francuskiego. Podjęła studia z historii sztuki w jednej z prywatnych szkół w Paryżu, przerwała je w 1868 po nagłej śmierci matki. Po powrocie do Gdańska prowadziła dom ojca i opiekowała się młodszym, choć już pełnoletnim rodzeństwem. Kontynuowała naukę w prywatnym seminarium nauczycielskim prowadzonym przez pastora kościoła św. Bartłomieja w Gdańsku Friedricha Wilhelma Alexandra Heinricha Hevelke. Po jego ukończeniu zdała w państwowym Seminarium Nauczycielskim (Königliche Schullehrerseminar) w Malborku egzamin państwowy, uprawniający do nauki w szkołach powszechnych.
Zgłębiała wiedzę o dziejach Gdańska pod kierunkiem miejskich bibliotekarzy Johanna Wilhelma Mannhardta i Ernsta Augusta Bertlinga. Była autorką baśni, wydawanych w gdańskim wydawnictwie Karla Theodora Bertlinga.
Po 1887, nadal pisząc felietony do gdańskiej prasy, poświęciła się twórczości krajoznawczej tworząc przewodniki po Gdańsku, Oliwie i Sopocie. Wydawane były one w oficynie Augusta Wilhelma Kafemanna, wznawiane z nowymi informacjami historycznymi i aktualnymi wiadomościami o miastach, z reklamami firm sponsorujących ich publikacje. W latach 1888-1910 wydała sześć edycji przewodników po Gdańsku, w 1904 i 1910 dwie edycje po Oliwie, w 1887, 1901 i 1910 po Sopocie.
Od 1887 do śmierci była działaczką sopockiego oddziału Deutsche Frauenverein (Związek Kobiet Niemieckich). Mieszkając przez 40 lat w Sopocie uczestniczyła w miejscowych uroczystościach rocznicowych i charytatywnych. Mieszkała w Sopocie przy Pommersche Strasse 36, w latach 1909-1917 siostry Elisa i Anna mieszkały tamże przy Pommersche Strasse 14, w 1922 Elisa przy Alexander Strasse 2 (ul. Okrzei), w 1922-1928 Anna przy Danziger Strasse 47 (część al. Niepodległości).

Spotkanie z Tomaszem Słomczyńskim, autorem książki “Sopoty”

W czwartek 13 kwietnia o godz. 18.00 zapraszamy Państwa na spotkanie z Tomaszem Słomczyńskim. Tematem rozmowy z Dagny Kurdwanowską będzie jego ostatnia książka “Sopoty”, która właśnie ukazała się nakładem Wydawnictwa Czarnego.


“Plaża była dla mnie ciekawa, ale bardziej w skali mikro, jako obszar odkrywania tajemnic zmaterializowanych w tym, co morze z siebie wypluwa. Skwapliwie korzystałem z przysługującego mi prawa brzegowego, zbierałem odłamki nieosiągalnej tajemniczej rzeczywistości. Bo plaża jest wysypiskiem fragmentów Wielkiej Tajemnicy. Muszle, kamyki udające bursztyny. Ale także oszlifowana deska lub fragment szkła, butelka, przedmioty doświadczone głębią, fragment sieci rybackiej, zdechła flądra, dogorywająca na piasku meduza. Artefakty konkretne, a zarazem niedopowiedziane, gawędy urywające się w pół, a jednocześnie namacalne, dające się dotknąć, powąchać, posmakować. mogłem je wziąć do ręki, zabrać do domu, przywłaszczyć. Emisariusze z podwodnego, zaklętego świata nadającego się do osobistej eksploracji. To było coś” – fragment książki.


Miło nam poinformować, że konsultantką merytoryczną książki była Karolina Babicz- Kaczmarek.

Bliżej Historii – Czarownice z Pomorza i Prus

24 marca o godz. 18.00 zapraszamy na pierwsze w tym roku spotkanie z cyklu Bliżej Historii. Porozmawiamy o czarownicach z Pomorza i Prus z regionalistką i autorką książek, Anną Koprowską-Głowacką. Kim były kobiety oskarżane o czary? W jakich okolicznościach je oskarżano i skazywano? Czy zawsze chodziło o czary? Wśród opowieści o pomorskich czarownicach nie zabraknie historii Sydonii von Bork, głównej bohaterki najnowszej powieści Elżbiety Cherezińskiej.
O książce “Czarownice z Pomorza i Prus”O czary mógł zostać oskarżony każdy, niezależnie od płci, wieku czy pochodzenia. Ofiarami najczęściej padały jednak kobiety. Według Heinricha Kramera i Jakoba Sprengera, autorów Malleus Maleficarum – słynnego podręcznika dla łowców czarownic napisanego w 1486 roku – czarownicą mogła zostać każda kobieta, zarówno ta zajmująca się zielarstwem lub medycyną, jak i pobożna mniszka. Czarownice z Prus i Pomorza przybliżają Czytelnikom losy oskarżonych, którzy zostali postawieni przed trybunałem sądowym, torturowani i skazani za rzekome konszachty z diabłem. Wszystkie historie są oparte na faktach. Pochodzą z lat 1477–1836 i obejmują tereny współcześnie istniejących polskich województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, części kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto wykraczają poza te granice, sięgając dzisiejszej Rosji i obwodu kaliningradzkiego oraz Niemiec i Meklemburgii-Pomorza Przedniego.
O Autorce:
Anna Dobrosława Koprowska- Głowacka jest autorką książek, pisarką, kolekcjonerką baśni i legend, magistrem historii, regionalistką, specjalistką – konsultantką do spraw personalnych, publicystką, autorką artykułów i poetką.
Autorka licznych książek: „Legendy i podania Ziemi Chełmińskiej” (2009), „Czarownice z Pomorza i Kujaw” (2010), „Duchy, zjawy i ukryte skarby. Niesamowite miejsca województwa kujawsko – pomorskiego” (2011), „Legendy i opowieści z czasów wojen polsko – szwedzkich” (2012), „Duchy, zjawy i ukryte skarby. Niesamowite miejsca województwa pomorskiego” (2013), „Legendy z Żuław i Dolnego Powiśla” (2014), „Legendy krzyżackie” (2014), „Legendy z Kociewia i Borów Tucholskich” (2015), „Legendy Ustki i Ziemi Słupskiej” (2016), „Magia ludowa z Pomorza i Kujaw” (2016), „Baśnie i legendy dawnych Kresów” (2018), „Legendy chełmińskie” (2018), „Duchy, zjawy i ukryte skarby. Niesamowite miejsca województwa zachodniopomorskiego” (2019), „Rybak i diabeł. Legendy znad Morza Bałtyckiego” (2020), „Panny wodne. O jeziornicach, morianach i wodnicach z Pomorza” (2021), „Czarownice z Pomorza i Prus” (2021), „Opowieści z kraju nad Wilią. Baśnie i legendy litewskie” (2021). 

Wykład “Hrabina Waleria Tarnowska w Sopocie”

Zapraszamy, 21 marca o godz. 17.00,  na wykład pani Moniki Chwałek-Oczkowskiej pt.”Hrabina Waleria Tarnowska w Sopocie”.

Waleria ze Stroynowskich hrabina Tarnowska (1782-1849) to dzikowska kronikarka, kolekcjonerka, miniaturzystka. W Polsce jedna z najlepiej wykształconych kobiet swojej epoki, czyli pierwszej połowy XIX wieku.
I choć te wszystkie określenia powinny tworzyć obraz nieprzeciętnej kobiety, oczytanej, utalentowanej, światowej damy, to jednak bardzo prawdopodobne jest, że wolałaby być wspominana również – a może nawet przede wszystkim – jako kochająca i wspierająca żona, czuła i oddana matka dla swoich oraz licznych przybranych dzieci, jako wrażliwa miłośniczka sztuki. Powiedziałaby zapewne, że kochała Polskę i wszystko, co z nią związane, choć wolny kraj pamiętała jedynie z dzieciństwa i często powtarzała, że największym jej marzeniem jest, by dzieciom swoim pozostawić w spadku oswobodzoną ojczyznę.
Opowiedziałaby o swoich wielkich podróżach, do Włoch, do Petersburga, do Wiednia, do Paryża. O tym, jak zachwyciły ją dłonie mistrza Canovy, jak wzruszyło spotkanie z papieżem Piusem VII, jak bawiło ją pompatyczne przedstawienie parze królewskiej na dworze w Neapolu, jak wspinała się na Wezuwiusza, z jakim honorem została przyjaciółką Letycji Bonaparte, matki Napoleona, co czuła, przemierzając najwspanialsze europejskie galerie sztuki, podziwiając Ostatnią Wieczerzę Leonarda, czy Sąd Ostateczny Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej.
Nie omieszkałaby dodać jednak, że najbardziej kochała spokojne, rodzinne życie w dzikowskim zaciszu i w małym „Soplicowie” – drewnianym dworku w Trześni. Że bardzo lubiła, gdy Jan grywał jej tęskną wołyńską pieśń „Hryć”. Powiedziałaby, jakie rzeki łez wylała, gdy umierały jej dzieci. Z jakim oddaniem i poświęceniem kształtowała serca i umysły tych, które „Bóg raczył zachować”, wciąż coraz bardziej dumna z tego, że ich serca odpowiadają jej sercu.
Przyznałaby się, że łatwo ją wzruszyć, i że jest zbyt emocjonalna. Powiedziałaby też o tym, co dla niej było najważniejsze i czym się w życiu kierowała – wielką, szczerą i autentyczną wiarą w Boga oraz głębokim pragnieniem czynienia jedynie dobra.
Taki obraz hrabiny pozostawiły jej Dzienniki pisane łącznie w latach 1799–1838. To prawdziwie głębokie źródło wiedzy o niej samej, o jej rodzinie, o Dzikowie i o barwnych czasach epoki napoleońskiej na tle dzikowskim, polskim i europejskim.
W Dziennikach tych znajduje się również bardzo szczegółowy i bardzo ciekawy opis pobytu hrabiny Walerii w Gdańsku. Było to latem 1817 roku, tuż po wojnach napoleońskich. Hrabina Waleria weszła w ówczesne środowisko gdańskie, zawierała wiele przyjaźni, zwiedziała miasto i jego okolice, oraz zażywała kąpieli leczniczych w Sopocie. Bacznie obserwowała i kontentowała ówczesną rzeczywistość Gdańska, jego mieszkańców, zabytki, krajobrazy i sytuację polityczną, tworząc niezwykle ciekawy obraz tamtego świata.
Monika Chwałek-Oczkowska
Z wykształcenia romanistka i tłumaczka.
Specjalizację tłumaczeniową uzyskała w Katedrze UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończyła również Podyplomowe Studia Muzeologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz podyplomowe studia z zakresu Ochrony Dziedzictwa w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie.
Na co dzień pracuje w branży tłumaczeniowej, a prywatnie jest wielką miłośniczką postaci Walerii Tarnowskiej – Zapomnianej Kronikarki Czasów Minionych. Od 2013 roku tłumaczy z języka francuskiego Dzienniki hrabiny Walerii pisane w latach 1799-1838. Fragmenty tłumaczeń zamieszcza na stworzonej stronie internetowej poświęconej hrabinie: www.waleria-tarnowska.pl oraz w czasopiśmie „Dzikovia” i „Podkarpacia historia”.
Wynikiem tej pasji są również dwie publikacje książkowe: tłumaczenie dziennika hrabiny Walerii z podróży do Włoch „Moje podróże. Dla Rozalii.” (1803-1804) oraz „Zapomniana Kronikarka Czasów Minionych. Z Dzienników Walerii hrabiny Tarnowskiej ze Stroynowskich, 1799-1810”.

 

Wykład “Heinrich Dunkel”

Zapraszamy, we wtorek 21 lutego na godz. 17.00, na wykład Justyny Gibbs oraz Karoliny Niemczyk pt. „Architekt Heinrich Dunkel”. Spotkanie poświęone jest bohaterowi nowej wystawy czasowej w Muzeum Sopotu.
Heinrich Dunkel (1877-1922) to jeden z najciekawszych architektów działających w Sopocie w I ćwierci XX wieku. Swoją karierę w mieście rozpoczął przy prestiżowym projekcie Zakładu Kąpielowego w 1902 r., nie związał jednak swojej przyszłości z pracą urzędnika, a postawił na zlecenia od indywidualnych klientów. Pierwszą budowlą zrealizowaną przez niego po zakończeniu pracy w sopockim magistracie była nieistniejąca już willa przy ul. Dębowej 5–7, powstała na zamówienie znanego i zamożnego gdańskiego spedytora Johannesa Icka w latach 1905–1907.
W roku 1904 architekt nawiązał współpracę z działającym w Sopocie budowniczym Walterem Schultzem, zakładając firmę Schulz & Dunkel. Baugewerksmeister und Architekt. Baugeschäft und Tischlerei mit Maschinenbetrieb. Firma miała zajmować się nie tylko projektowaniem i wznoszeniem budynków, ale posiadała też stolarnię z nowoczesnym parkiem maszynowym. Po tym jak warsztat spłonął Dunkel i Schulz zrezygnowali z prowadzenia wspólnej firmy, choć nadal utrzymywali przyjazne relacje.
Za najbardziej płodny okres działalności architekta należy uznać lata 1911–1914. Dunkel projektował wówczas przede wszystkim okazałe rezydencje w Górnym Sopocie, a jego zleceniodawcami byli zamożni przedsiębiorcy czy profesorowie. Młode miasto stawiało wówczas na rozwój budownictwa willowego, a najlepszym miejscem okazał się rejon na zachód od ul. Armii Krajowej. Przy wytyczonych około 1910 roku ulicach wznoszono wille nawiązujące niekiedy do stylu Landhaus, ale przede wszystkim do coraz modniejszego modernizmu.
Wybuch I wojny światowej spowodował zastój budowlany w Sopocie, a architekt powołany został do wojska. W maja 1915 za swoje zasługi na polu walki odznaczono go Krzyżem Żelaznym II klasy. Do końca wojny architekt nie był aktywny zawodowo, a do pracy powrócił w 1920 roku.
Heinrich Robert Dunkel popełnił samobójstwo 11 grudnia 1922 roku na cmentarzu komunalnym pomiędzy kaplicą cmentarną a mauzoleum Herbstów.
Projekty Dunkla wyróżniają się ciekawymi formami: od stylu Landhaus poprzez historyzm do form modernistycznych. Dużą wagę przykładał do detalu i ukształtowaniu wnętrza. Dla zleceniodawców projektował wyrafinowaną stolarkę klatek schodowych, okien, drzwi i boazerii, a także nawiązujące do nich meble.

Wykład Iwony Zając „Szkoła – miejsce nauki i zabawy”.

Wykład Iwony Zając „Szkoła – miejsce nauki i zabawy” poświęcony historii budynku przy ulicy Kazimierza Wielkiego w Sopocie, w którym przez 45 lat
mieściła się Szkoła Podstawowa nr 10. W 2005 roku, budynek po gruntownym remoncie został przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych i przeniesiono do niego Zespół Szkół Specjalnych nr 5.
Iwona Zając – kuratorka projektu “O godności człowieka.
Maria Grzegorzewska 2022”.
Spotkanie odbyło się na żywo 29.11.2022, wtorek, godz.17.00.

Link do wykładu:
https://www.youtube.com/watch?v=YmmNxQUzVLk
Tłumaczenie na polski język migowy: Magdalena Sipowicz

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Wykład dra. hab. Jacka Kulbaka pt. „Meandry życia Marii Grzegorzewskiej”.

Zapraszamy we wtorek 20 września o godzinie 17:00 na wykład dra. hab. Jacka Kulbaka pt. „Meandry życia Marii Grzegorzewskiej”, który przybliży postać wybitnej pedagog i działaczki społecznej, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce. Zwolenniczki łączenia tradycji z nowoczesnymi metodami wychowawczymi. Podczas wykładu omówione zostaną najważniejsze fakty z życia Marii Grzegorzewskiej w tym życiorys, działalność naukowa, społeczna oraz organizacyjna.

Spotkanie odbędzie się online na fb Muzeum Sopotu.
Link do wykładu: https://www.youtube.com/watch?v=GQbmdpucWhI
Tłumaczenie na polski język migowy: Magdalena Sipowicz
Jacek Kulbaka — dr hab. nauk społecznych w zakresie pedagogiki, mgr historii (absolwent UMCS w
Lublinie — Instytut Historii), nauczyciel gimnazjalny i licealny w latach 1998-2019.
Kustosz Muzeum Marii Grzegorzewskiej w Akademii Pedagogiki Specjalnej im Marii Grzegorzewskiej oraz Kierownik Katedry Historii Wychowania.
Zainteresowania naukowe: historia wychowania, historia kształcenia specjalnego historia regionalna Lubelszczyzny.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Powrót do raju utraconego, czyli o Sopocie filozoficznie

 

Zapraszamy 24 maja o godz. 17.00 na wykład, w trakcie którego Paweł Paniec zachęci nas, by spojrzeć na Sopot z perspektywy innej niż ta, która nasuwa nam się w bardziej oczywistych interpretacjach architektonicznych, urbanistycznych czy funkcjonalnych. Poszukamy znaczenia tego, co kryje się za fasadami budynków i formami przyrody. Postaramy się określić jego funkcje kurortu ujęte w sposób egzystencjalny, czyli to, czego naprawdę szukają odwiedzający to miasto goście.
Kiedy chcemy wyjaśnić, czym jest kurort, najczęściej odwołujemy się do niemieckiego znaczenia tego wyrażenia – miejscowość lecznicza. Szukając głębszego zrozumienia przywołujemy łacińskie słowo curare – odnoszące się do procesu przywracania normy określonej przez podręczniki medycyny.
Ale czy to wystarczy?
Czy fenomen kurortu nie jest zakorzeniony głębiej i żeby uchwycić jego istotę nie powinniśmy sięgnąć do źródeł kultury?
Jednym z takich źródeł jest mit o wygnaniu pierwszych ludzi z raju i dla Państwa uczynię go pierwszym krokiem w podróży, w trakcie której na Sopot spojrzymy jako na krajobraz będący odbiciem wewnętrznej wędrówki jaką wielu ludzi podejmuje w celu osiągnięcia życiowej harmonii, czyli spełnienia marzenia o zdrowiu, które jest czymś więcej niż lekarską diagnozą, o zdrowiu, które pod innymi nazwami stanowiło główną treść dążeń do zrozumienia miejsca człowieka w rzeczywistości, w której przyszło mu doświadczać życia.
Dalszy ciąg tej podróży poznacie w trakcie wykładu i potem…
Paweł Paniec – filozof, animator kultury, edukator, od 2009 r. organizuje inicjatywy popularyzujące wiedzę z zakresu filozofii i lokalnej historii, w tym autorskie cykle warsztatów skierowanych zarówno do dzieci, jak i dorosłych: Tato, a kto to? (2014-2017, 2021), zMYŚLne zabawy (2018-2019), Dzieciaki – Myślaki (2019), Myśl dojrzała (2015-2018), Mapa myśli (2016). W ostatnim czasie realizował cykliczne wykłady online: Myślimy po polsku – czyli jak? (2020), Gdańsk i jego wartości (2020), Demokracja dla Wszystkich i dla Każdego (2021) dostępne w serwisie YouTube: https://www.youtube.com/channel/UChcJwdYoEAGsXvlaUgARhrw .
W ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska realizował cykl Całe złoto Johanna Speimanna (2021) i Aluzje Gdańskie – bajki filozoficzne dla dużych i małych (2022).

Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie

Chcielibyśmy zaprosić Państwa do Muzeum Sopotu na spotkanie z Anną Bikont, autorką i reporterką, poświęcone jej najnowszej książce: “Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie”. Rozmowę poprowadzi Dagny Kurdwanowska. Spotkanie odbędzie się 26 maja o godz. 18.00.
“Zeszyty są dwa, szesnastokartowe w kratkę, formatu A5. Mają szaroniebiskie kartonowe okładki z wyblakłym napisem: “Sprawozdanie z podróży służbowych L. Majzelsa w sprawie poszukiwania dzieci znajdujących się w rękach Polaków”. Kaligraficznym pismem Lejb Majzels notuje, o której wyjechał, o której dotarł, czy znalazł dziecko i za ile można je kupić. Kupującym jest naród żydowski. Majzels reprezentuje jedną z jego instytucji – Centralny Komitet Żydów w Polsce, czyli CKŻP. (…) Między majem 1947 – a sierpniem 1948 roku wyjedzie w teren dwadzieścia osiem razy w poszukiwaniu pięćdziesięciorga dzieci. Informacje o tym, gdzie je znaleźć, pochodzą od rodzin z zagranicy, albo od lokalnych komitetów żydowskich, które mają rozeznanie na miejscu. Czasem to ledwie trop. (…) Dzieci odbierane z polskich rodzin trafiają do żydowskich domów dziecka. Tylko wyjątkowo do kogoś z bliskiej rodziny, bo tylko wyjątkowo ktoś z bliskich przeżył. Po siedemdziesięciu latach wyruszyłam śladami Majzelsa.”

Promocja Rocznika Sopotu

Prezydent Miasta Sopotu i Muzeum Sopotu zapraszają na promocję Rocznika Sopockiego.
UWAGA! Wydarzenie odbędzie się Sopotece (ul. Kościuszki 14).

W wydawnictwie m.in.:
– Sopot jest wyjątkowy… od diagnozy do strategii;
– Trzy dekady osobliwości w Sfinksie,
– Cały ten jazz… na molo,
– Mieszkają tu z nami – o repatriantach i mniejszościach narodowych w Sopocie,
– Sopocki Teatr Tańca Joanny Czajkowskiej i Jacka Krawczyka.

Bliżej Historii – spotkanie z Konstantym Gebertem

Bliżej Historii – spotkanie z Konstantym Gebertem.
W kolejnej odsłonie cyklu Bliżej Historii zapraszamy na spotkanie z Konstantym Gebertem i jego najnowszą książką “Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło”.
Spotkanie odbędzie się w Muzeum Sopotu 27 kwietnia o godz. 18.00.
Rozmowę poprowadzi Dagny Kurdwanowska.
O książce:
Zanim Rafał Lemkin w czasie Zagłady ukuł termin genocide, „ludobójstwo”, eksterminacja całych grup społecznych była w ogólnie przyjętej opinii prawników i rządzących suwerennym prawem władz każdego kraju.
„Farmer ma prawo wytępić swoje stado. Jeśli próbujesz mu w tym przeszkodzić, naruszasz cudzą własność”. Konstanty Gebert śledzi historię ludobójstw ostatnich 120 lat, od wymordowania przez cesarskie Niemcy rdzennych mieszkańców Namibii, przez dokonane przez Turków ludobójstwo Ormian, zbrodnie popełnione w Kambodży Czerwonych Khmerów oraz w Rwandzie i w b. Jugosławii, aż po dokonujące się dzisiaj w Chinach wyniszczanie Ujgurów. Pyta o ich źródła i konsekwencje oraz o to, czy i jak możemy je powstrzymać, by hasło „Nigdy więcej” nie było pustym frazesem.
O książce napisali:
Czy książka o ludobójstwie może być zajmująca? Bezstronna? Jednoznaczna? Krzepiąca, choć niezostawiająca złudzeń? Przystępna, nawet sprawcza? Jeśli tak, to taka właśnie jest ta książka.
Prof. Joanna Tokarska-Bakir, Uniwersytet Warszawski i Polska Akademia Nauk
Ta niezwykła książka jest próbą odpowiedzi na pytania, które stawiali sobie myśliciele tej miary co Rafał Lemkin, Hannah Arendt czy Zygmunt Bauman. Gebert stawia i dokumentuje tezę, że Zagłada nie była w historii Europy i świata aktem jednorazowym i wyjątkowym. Jego przemyślenia skłaniają do zadumy nad tym, co sprawia, że normalni ludzie stają się jej sprawcami. I dlaczego immanentne zło zyskuje w oczach sprawców rangę moralnej wartości.
Prof. Adam Daniel Rotfeld, Uniwersytet Warszawski
Konstanty Gebert w sposób niezwykle erudycyjny przypomina, że masowy mord towarzyszy człowiekowi przynajmniej od rzezi antycznej Troi. Ale w ludobójstwie nie chodzi o przyjemność mordowania. Jest ono, na zgubę naszych sumień, drogą ku koślawej i zbrodniczej przebudowie świata. To ludzie ludziom gotują ten los, a okrzyk „Nigdy więcej” może być traktowany jak okrutna drwina. Lektura obowiązkowa dla wszystkich, którzy umieją się przejmować losem bliźnich.
Paweł Smoleński, „Gazeta Wyborcza”
O autorze
ur. 22 sierpnia 1953, Warszawa
Polski publicysta, dziennikarz żydowskiego pochodzenia. W 1976 ukończył psychologię na Uniwersytecie Warszawskim. Związany z KOR-em, był jednym z założycieli niezależnego Żydowskiego Uniwersytetu Latającego (1979), Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów oraz – we wrześniu 1980 r. – Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Nauki, Techniki i Oświaty, który wkrótce połączył się z NSZZ „Solidarność”. Uniknąwszy internowania, jako Dawid Warszawski publikował w prasie podziemnej. W 1989 r. relacjonował obrady Okrągłego Stołu. Od początku współtworzył „Gazetę Wyborczą”, dla której w latach 1992–95 pisał korespondencje z wojny w Bośni. Autor książek o Okrągłym Stole, wojnie w Bośni i o współczesnym Izraelu.

Na początku był ornament – wykład dr Agnieszki Portridge

Zapraszamy na wykład dr Agnieszki Portridge Na początku był ornament. Europejska ceramika architektoniczna we wnętrzach z przełomu XIX i XX wieku.
Posadzki i okładziny ścienne były nieodłącznym elementem wystroju siedzib z końca XIX i XX wieku. Mnogość wzorów i deseni płytek okładzinowych, produkowanych w wielu europejskich fabrykach powodowała, że każde ozdobione taką ceramiką wnętrze było unikatowe. W całej Europie do dziś zachowało się wiele wspaniałych przykładów takiej ceramiki architektonicznej zdobiącej westybule i korytarze zarówno budowli publicznych jak i prywatnych. Artyści i architekci czerpali inspiracje tych ceramicznych zdobień z ornamentyki przeszłych epok i tak wzornictwo, początkowo eklektyczne, później secesyjne i art deco ewoluowało od form antropomorficznych po radykalne zgeometryzowanie i uproszczenie form. W podróż po historii ornamentu, ale także historii ceramicznych fabryk zabierze słuchaczy wykład „Na początku był ornament. Europejska ceramika architektoniczna we wnętrzach z przełomu XIX i XX wieku”. Opowiem w nim o rozwoju ceramiki architektonicznej w kontekście zmian ornamentyki począwszy od roku 1840, po wybuch II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem wnętrz, jakie spotkać można na ziemiach polskich.
BIOGRAM:
dr Agnieszka Partridge jest absolwentką filologii polskiej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, studiów z dziedziny historii sztuki-muzeologii i podyplomowych studiów public relations na Uniwersytecie Jagiellońskim. W roku 2015 uzyskała doktorat na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej broniąc dysertacji pt. Europejska ceramika architektoniczna w budownictwie z lat 1830-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa.
Członkini m. in.: Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenia Filmowców Polskich, ICOMOS, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Dziennikarka, publicystka, w latach (1989-2014) redaktor krakowskiego Ośrodka TVP, autorka programów dokumentalnych o tematyce historycznej oraz artykułów popularnonaukowych i naukowych poświęconych kulturze i sztuce.
Liczne artykuły prasowe publikowała m. in. w: „Przekroju”, „Domu i Wnętrzu”, „Filmie”, „Spotkaniach z Zabytkami”, „Gazecie Antykwarycznej”, miesięczniku „Kraków” „Dzienniku Polskim”, „Art & Business”, „Roczniku Krakowskim”, „Ochronie Zabytków”.
Jest autorką albumowej monografii Otwórzcie bramy pamięci. Cmentarze wojenne z lat 1914-1918 w Małopolsce – współautor Rafał Korzeniowski – (Kraków 2005), książki poświęconej historii wsi małopolskiej w wieku XX, Pleśna jakiej już nie ma. Historie w fotografiach (Pleśna, 2013), monografii okładzin ceramicznych wydanej dzięki stypendium Fundacji Lanckorońskich: Potęga ornamentu. Europejska ceramika architektoniczna w budownictwie z lat 1830-1939 i jej przykłady w obiektach architektury Krakowa (Kraków 2015), redakcji wspomnień: Czesław Lipiński „Opowiem Wam o Łowczówku (Pleśna 2018)
Badając galicyjskie wojenne cmentarze z lat 1914-1918 odkryła miejsce pochówku zapomnianego styryjskiego artysty grafika Franza Hofera i przywróciła zbiorowej pamięci jego spuściznę graficzną w cyklu wystaw „Franz Hofer (1885-1915) Rückkehr. Powrót” (2006) w Tarnowie, Krakowie, Wrocławiu i Katowicach.
Odznaczona m. in.: Złotym Krzyżem Zasługi Republiki Austrii, Groszem Ziemskim Tarnowskim, licznymi odznaczeniami Austriackiego Czarnego Krzyża.
Od 2019 jest członkiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków przy Małopolskim Wojewódzkim Urzędzie Konserwatora Zabytków.

Spotkanie z Katarzyną Jasiołek na temat jej najnowszej książki “Opakowania czyli perfumowanie…

W ramach wydarzeń towarzyszących wystawie “Sopot na walizkach. Historia Sopockich Zakładów Wyrobów Galanteryjnych Sopotplast” zapraszamy na spotkanie z Katarzyną Jasiołek autorką niedawno wydanej książki poświęconej grafice, reklamie i handlu w PRL-u zatytułowanej “Opakowania czyli perfumowanie śledzia”. Z autorką rozmawiać będzie nasza ulubiona Dagny Kurdwanowska.
“Sopockie zakłady, którym w nazwie przybędzie łatwy do zapamiętania człon „Sopotplast”, są znane każdej eleganckiej pani w kraju z produkcji kapturków chroniących włosy przed wilgocią. Są one wyrabiane z folii polietylenowej o grubości zaledwie 0,02 milimetra, warto więc kupić kilka sztuk na zapas lub obchodzić się z kapturkiem bardzo delikatnie.”
(fragment książki, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa, 2021).

Anna Cymer – Bloki i osiedla. Co nam dały i jak zmieniły polski krajobraz

Zapraszamy na wykład historyczny Pani Anny Cymer “Bloki i osiedla. Co nam dały i jak zmieniły polski krajobraz”. Będzie on poświęcony architekturze mieszkaniowej II połowy XX wieku w Polsce.
O autorce:
Anna Cymer – historyczka architektury, absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, zajmuje się popularyzacją wiedzy na temat architektury. Pisuje zarówno do mediów popularnych, jak branżowych i specjalistycznych, związana z portalem Culture.pl. Laureatka Nagrody Dziennikarskiej Izby Architektów RP. Autorka książki Architektura w Polsce 1945 – 1989.

ZAPRASZAMY NA WYKŁAD DRA TOMASZA RABANTA

Zapraszamy na wykład historyczny o jednej z sopockich dzielnic – Brodwinie, który odbędzie się 30 listopada o godz. 18.00. Zachęcamy do zapisów pod numerem telefonu 58 5512266.
Brodwino to sopockie osiedle, które na stałe wrosło w miejski krajobraz po II wojnie światowej. Podczas wykładu przedstawiona zostanie rola Brodwina w okresie międzywojennym, a także jego gwałtowny rozwój jako osiedla mieszkaniowego od lat 70-tych XX wieku.
Wspólnie cofniemy się do czasu kiedy Polską rządził I sekretarz KC PZPR Edward Gierek, zobaczymy co działo się na osiedlu po wprowadzeniu przez władze PRL stanu wojennego, docierając tym samym do momentu odzyskania przez Polskę suwerenności w 1989 roku. W trakcie wykładu wspomnimy osoby, które zapisały się w historii osiedla, a także w najnowszej historii politycznej Polski.

ZAPRASZAMY NA WYKŁAD ANNY ZELMAŃSKIEJ_LIPNICKIEJ

Zapraszamy, w sobotę 27 listopada o godz. 14.00, na wykład Pani Anny Zelmańskiej-Lipnickiej pt. “Janusza Strzałeckiego epizody sopockie”.
Janusz Strzałecki (1902-1983) był malarzem, pedagogiem, organizatorem szkolnictwa artystycznego, twórcą poszukującym, którego malarskie rozterki, rodzinne korzenie, życie osobiste, przyjaźnie artystyczne i ideowe wybory zadecydowały o miejscu w dziejach malarstwa polskiego minionego stulecia. Postać zapomniana i niedoceniana.
Kształtujący artystyczną tożsamość u progu niepodległej II Rzeczpospolitej, rozwijał talent wśród skupionych w Komitecie Paryskim adeptów malarstwa krakowskiej ASP, w okresie międzywojennym obecny w kształtowaniu polskiego koloryzmu, aktywny w życiu artystycznym, pomocny zagrożonym kolegom i przyjaciołom w latach okupacji niemieckiej.
Zaangażowany w odradzający się po II wojnie światowej ZPAP, organizował z ramienia władz związku wyższą uczelnię plastyczną na Wybrzeżu – Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych w Gdańsku z siedzibą w Sopocie.
W latach 1945/1946 i 1950/1951 piastował stanowisko rektora sopockiej PWSSP. Podczas stypendium w Paryżu w końcu lat 40. zabiegał o utworzenie „Pracowni kopii” – pomocniczej pracowni dla studentów PWSSP w Gdańsku, odwołując się do idei utworzenia paryskiej filii krakowskiej ASP, założonej w 1925 roku przez profesora Józefa Pankiewicza. Po powrocie do Polski zaznaczył swoją obecność w nurcie malarstwa socrealistycznego. Przez ponad dwadzieścia lat był profesorem warszawskiej ASP.
Anna Zelmańska-Lipnicka – doktorantka IS PAN w Warszawie, gdzie przygotowuje pracę doktorską poświęconą Januszowi Strzałeckiemu pod kierunkiem prof. Joanny M. Sosnowskiej. W 1997 roku ukończyła grafikę warsztatową na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu, a w 2016 roku Krytykę Artystyczną w ASP w Gdańsku. Swoje zainteresowania badawcze skupia wokół artystów przybyłych po II wojnie światowej na Wybrzeże Gdańskie, a także twórców związanych z Komitetem Paryskim. Jest stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Obowiązują zapisy pod numerem tel. 58 5512266.

ZAPRASZAMY NA WYKŁAD DRA JANA DANILUKA

Zapraszamy, we wtorek 23 listopada o godz. 17.00,  na wykład historyczny dra Jana Daniluka “Sopot w Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1939)”.
Słynna Opera Leśna i Festiwal Wagnerowski, organizowany co roku w lipcu Sopocki Tydzień Sportu, popularne i kontrowersyjne kasyno sopockie oraz wypromowany z sukcesem Karnawał Sopocki… To atrakcje (dziś byśmy powiedzieli: produkty turystyczne), które nie tylko na trwale wpisały się w obraz międzywojennego Sopotu, ale stały się jego nieodłącznymi elementami, rozpoznawalnymi daleko poza jego granicami. Podczas wystąpienia podjęta zostanie próba szerszego przedstawiania funkcjonowania, rozwoju i znaczenia Sopotu w okresie międzywojennym, wykraczająca poza te najbardziej rozpoznawalne obiekty czy wydarzenia. Na tle całego Wolnego Miasta zostanie przedstawiony m. in. obraz demograficzny Sopotu, jego scena polityczna, gospodarka, warunki życia mieszkańców i nowe funkcje, które nadano miastu po 1919 r.
Obowiązują zapisy pod numerem tel. 58 5512266.

ZAPRASZAMY NA WYKŁAD DR BEATY PURC

Zapraszamy na wykład dr Beaty Purc pt. “Krajobrazy morskie i nadmorskie w malarstwie północnoeuropejskim XVI – poł. XIX w. „Krajobraz kulturowy” i metaforyczny czy naturalny?, który odbędzie się 16 listopada o godz. 17.00”
Malarstwo marynistyczne w artystycznej działalności malarzy Europy Północnej zajmowało w czasach nowożytnych niezwykle ważne miejsce. Europa Północna silnie związana z morzem dzięki swemu położeniu, intensywnej działalności kolonizacyjnej i handlowej nie mogła obyć się bez krajobrazu morskiego i nadmorskiego. Był on wyrazem tożsamości. Temat był spokrewniony z malarstwem historycznym i wydarzeniami morskimi.
Malarze wprowadzali do swoich kompozycji także realia życia w nadmorskich miejscowościach i topograficzne szczegóły, wskazujące określone miejsce geograficzne, ale także inne tematy, nawet górzyste pejzaże. Zakres pojęcia marynistyka jest dwuznaczny. Czy zatem krajobrazy morskie były rzeczywistymi widokami natury zaopatrzonymi tylko w odpowiednio dobrane szczegóły ikonograficzne? Jak rzeczywistość jest w nich widziana i jak dalece są one uzależnione od natury, a ile od intelektualnych przemyśleń?
Zajmiemy się krajobrazem morskimi jako samodzielnym gatunkiem pomijając okres przejściowy, gdy wchodził on w skład scen o mitologicznym lub religijnym wydźwięku, wydarzeń historycznych związanych z morzem, obrazów bitew oraz portretów kapitańskich chociaż czasami element pejzażu był w nim ważny.
Zapisy pod numerem telefonu 58 5512266.

ZAPRASZAMY NA WYKŁAD DRA JANUSZA DARGACZA

Wykładem doktora Janusza Dargacza “Na plaży i w operze. Kąpielisko sopockie w latach 1901–1939”, wracamy do naszych wykładów historycznych. W tym roku odbywać się one będą on-line.
Nadanie Sopotowi praw miejskich w 1901 r. dało impuls do wszechstronnego rozwoju nadbałtyckiego kurortu. Kilkanaście lat poprzedzających wybuch pierwszej wojny światowej w 1914 r. przyniosło m.in. spektakularny rozwój infrastruktury uzdrowiskowej. Nowo powołane władze miejskie w krótkim czasie wymieniły wszystkie obiekty związane z obsługą kuracjuszy: powstały nowe kompleksy łazienek północnych i południowych (1903, 1907), nowy zakład kąpieli ciepłych (1904), imponujący kompleks domu kuracyjnego (1910), rozbudowane zostało molo. Włodarze miasta podejmowali szereg działań zmierzających do podniesienia atrakcyjności Sopotu. W 1901 r. odbył się pierwszy sopocki Tydzień Sportu, w 1909 r. zainicjowała działalność Opera Leśna. Rozmach podejmowanych działań wzmacniany był odpowiednimi działaniami marketingowymi. Popularne również w późniejszych latach określenia „Perła Bałtyku” czy też „Niemiecka Riwiera” zostały rozpropagowane w tym właśnie czasie.
Pierwsza wojna światowa, a w jej efekcie odcięcie Sopotu od niemieckiego zaplecza postawiły władze miejskie w niełatwym położeniu. W okresie międzywojennym w infrastrukturę kąpieliskową inwestowano stosunkowo niewiele, próbowano natomiast zwiększyć konkurencyjność Sopotu na inne sposoby. Do najbardziej spektakularnych działań należało bez wątpienia uruchomienie kasyna w 1919 r. oraz zainicjowanie festiwali wagnerowskich w 1922 r. O skuteczności podejmowanych inicjatyw świadczy rosnąca frekwencja – w 1928 r. sopockie kąpielisko odnotowało najwyższą w dotychczasowych dziejach liczbę letników, przekraczającą 29 tys. osób. Dopiero wybuch kolejnej wojny światowej w 1939 r. przerwał tę korzystną dla Sopotu koniunkturę.

Zapraszamy na wykłady towarzyszące wystawie “Pod Słońcem Pokoju. Wolnomularstwo w Sopocie”:

  • 8 lutego 2020, godz. 12:00 ”Współczesnym polskim wolnomularstwie liberalnym, organizacji i ludziach” – Marcin Stańczak – Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Polski
  • 13 lutego 2020, godz. 17:30 “Współczesne wolnomularstwo gdańskie. Kim są masoni i czym się zajmują w swoich lożach.” – Wojciech Mościbrodzki – Wielki Mistrz Wielkiego Wschodu Rzeczypospolitej
  • 27 lutego 2020, godz. 17:30 “Współczesne wolnomularstwo liberalne: podstawy, pryncypia, rytuały, symbolizm, filozofia w praktyce” – Tomasz Szmagier
  • 12 marca 2020, godz. 17:30 “Masoneria, sprawdź czy to coś dla Ciebie” – Aleksandra Wysocka, Czcigodna Mistrzyni loży Wolność Przywrócona
  • 2 kwietnia 2020, godz. 17:30 “Dzieje wolnomularstwa na Pomorzu Zachodnim” – Andrzej Kuczkowski
  • 17 kwietnia 2020, godz. 17:30 “Masoneria kobieca w Polsce” – dr Bożena Mirosława Dołęgowska-Wysocka

Spacery historyczne:

  • 1 lutego 2020, godz. 11:00 – spacer “Sopocianie w trasie” cz. 1 – prowadzenie Marta Szagżdowicz. Zbiórka pod Muzeum Sopotu.

Promocje książek:

  • 16 stycznia 2020, godz. 18:00 – spotkanie z autorkami książki “Herbstowie. Historia fabrykantów.”
  • 25 stycznia 2020, godz. 17:00 – spotkanie z Witoldem Szabłowskim w ramach cyklu spotkań “Blisko Historii”

Cykl spotkań “Bajarka opowiada” – prowadzi Agata Półtorak:

  • 19 stycznia 2020, godz. 12:00 – baśń ukraińska “O biedaku i carze kruków” w konwencji teatru opowieści kamishibai. W części plastycznej uczestnicy wykonają magnesiki- kruki z czarnej tkaniny i filcu.
  • 16 lutego 2020, godz. 12:00 – baśń kaukaska “Złoty dzban” w konwencji teatru kamishibai. W części plastycznej uczestnicy ulepią złote ozdobne dzbanki z masy plastycznej
  • 15 marca 2020, godz. 12:00 – baśń iracka “Pechowe papucie Alego Abu” w konwencji teatru kamishibai. W części plastycznej wykonamy oryginalną ozdobę z tektury i tkanin- parę papuci nie koniecznie do noszenia :)
  • 26 kwietnia 2020, godz. 12:00 – bajka białoruska ” Kozia chatka” w formie teatrzyku kukiełek. W części plastycznej uczestnicy uszyją kózkę- maskotkę z płótna i filcu
  • 17 maja 2020, godz. 12:00 – baśń syngalezyjska “O wiernym psie” w konwencji teatru kamishibai. W części plastycznej uczestnicy wykonają pieski w technice kolażu.
  • 14 czerwca 2020, godz. 12:00 – Urokliwa baśń rosyjska “Jak dziadek Oleg szedł do Słońca” w formie żywej opowieści. Uczestnicy wykonają słońce – ozdobę do powieszenia w technice papieroplastyki.

Warsztaty:

NA WSZYSTKIE WYDARZENIA – WSTĘP WOLNY!

OPROWADZANIE KURATORSKIE